Maatschappelijke verantwoordelijkheid

De student leert de eigen maatschappelijke verantwoordelijkheid zien en ernaar te handelen.

Werken aan omgaan met diversiteit is te verantwoorden vanuit drie invalshoeken:

  • Normatieve visie: onderwijs moet sociaal rechtvaardig zijn en gelijkheid in de samenleving en in het onderwijsveld nastreven.
  • Instrumentele visie: onderwijs dient de voordelen van de aanwezige diversiteit te benutten nl. positief effect op het leren van kinderen en jongeren én voorbereiding op deelname aan pluriforme samenleving.
  • Pragmatische visie: de school functioneert beter als organisatie door te vertrekken vanuit respect en waardering voor elkaar.

Deze drie invalshoeken vullen elkaar aan en versterken elkaar.

Met deze verantwoording in ons achterhoofd geven we onderwijs een dubbele opdracht inzake omgaan met diversiteit, met name:

  • Omgaan met diversiteit als doelstelling van burgerschapsvorming in een plurale democratische samenleving (leren voor diversiteit).
  • Diversiteit benutten als middel tot realisatie van gelijke onderwijskansen (leren in diversiteit).

Deze competentie gaat over de mate waarin de student overtuigd en doordrongen is van deze opdracht.

Subcompetenties

 Chart

Omgaan met diversiteit in het beroepsprofiel en de basiscompetenties van de leraar

  1. Functioneel geheel 1: de leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen
    • 1.3 De leerinhouden/leerervaringen selecteren (omgaan met diversiteit is een competentie die men voor alle leerlingen in alle klassen dient na te streven)
    • 1.10 In overleg met het team deelnemen aan zorgverbredingsinitiatieven en die laten aansluiten bij de totaalbenadering van de school. (onderschrijven dat zij een verantwoordelijkheid hebben in het creëren van een schoolbeleid dat consequent aandacht heeft voor diversiteit)
  2. Functioneel geheel 2: de leraar als opvoeder
    • 2.2 De emancipatie van de kleuter / de leerlingen bevorderen (de competentie omgaan met diversiteit voor alle leerlingen nastreven)
    • 2.3 Door attitudevorming kleuters / leerlingen op individuele ontplooiing en maatschappelijke participatie voorbereiden
    • 2.4 Actuele maatschappelijke ontwikkelingen hanteren in een pedagogische context
  3. Functioneel geheel 5: de leraar als innovator – de leraar als onderzoeker
    • 5.1. resultaten van onderwijsontwikkelingswerk en vernieuwende elementen aanwenden en aanbrengen.
    • 5.2 Kennisnemen van toegankelijke resultaten van onderwijsonderzoek die relevant zijn voor de eigen praktijk.5.3 Het eigen functioneren in vraag stellen en bijsturen.
  4. Functioneel geheel 7: de leraar als lid van een schoolteam
    • 7.1 De leerkracht kan overleggen en samenwerken binnen het schoolteam. (verantwoordelijkheid in het creëren van een schoolbeleid dat aandacht heeft voor diversiteit)
  5. Functioneel geheel 8: de leraar als partner van externen
    • 8.3 (secundair onderwijs)De leerkracht kan, onder meer met het oog op gelijke onderwijskansen en in overleg met collega’s, contacten leggen, communiceren en samenwerken met de brede sociaal-culturele sector.
  6. Functioneel geheel 9: de leraar als lid van de onderwijsgemeenschap
    • 9.1. Deelnemen aan het maatschappelijk debat over onderwijskundige thema's9.2. Dialogeren over het beroep van de leraar en de plaats ervan in de samenleving.
  7. Functioneel geheel 10: de leraar als cultuurparticipant
    • 10.1. Actuele thema's en ontwikkelingen onderscheiden en kritisch benaderen rond de volgende domeinen het sociaal-politieke domein; het sociaal-economische domein; het levensbeschouwelijke domein; het cultureel-esthetische domein; het cultureel-wetenschappelijke domein.Attitudes:
      • A1 beslissingsvermogen: durven een standpunt in te nemen of tot een handeling over te gaan, en er ook de verantwoordelijkheid voor dragen.

Evalueren & observeren

Als veel studenten (niet) goed scoren met betrekking tot deze competentie, hoe zou je dit kunnen verklaren?

Om zicht te krijgen op het belang dat studenten hechten aan omgaan met diversiteit, kan men met de studenten de discussie aangaan n.a.v. een groepsopdracht, een stage, portfolio,…

Vragen die gesteld kunnen worden zijn:

  1. Hoe relevant vind je de competentie “omgaan met diversiteit”?
    • Hoe belangrijk is deze competentie voor je taak als leerkracht?
    • In welke situaties is deze competentie nuttig?
    • Waar, wanneer heb je het belang van deze competentie ervaren?
  2. Hoe werk je aan deze competentie in je lespraktijk?
    • Wat heb je reeds gedaan?
    • Wat waren je ervaringen hiermee?
    • Wie heeft je geïnspireerd?
    • Welke informatie heb je verzameld?
    • …
  3.  Wat zijn je vorderingen in het verwerven van deze competentie?
    • Hoe ervaar je het werken aan omgaan met diversiteit?
    • Hoe ver sta je in het beheersen van deze competentie? Wat kan je al?
    • Hoe ben je de laatste periode geëvolueerd? Welke stappen heb je gezet?
    • Wat zijn aandachtspunten naar de toekomst toe?
    • …

 Gebaseerd op de opdracht “Globaal beeld: gelijke onderwijskansen” uit “Portfolio GOKcompetenties binnen de lerarenopleiding”

Activiteiten

Interpreteren & analyseren

  • Heb je zicht op de visie die studenten hebben ten aanzien van diversiteit? Is het pedagogisch-didactisch klimaat van die aard dat studenten hun mening durven / kunnen / willen / mogen uiten?
  • Hebben studenten zicht op hoe ze om kunnen gaan met diversiteit en waar de grenzen hierbij liggen (zowel in negatieve als positieve zin)? Kennen de studenten bvb. de minimale wettelijke vereisten? Zijn de studenten op de hoogte van de opdracht die een leerkracht heeft inzake omgaan met diversiteit vanuit de eindtermen / ontwikkelingsdoelen / het beroepsprofiel van de leerkracht?
  • In welke mate zijn studenten op de hoogte van factoren die gelijke onderwijskansen bevorderen?
  • Weten studenten hoe ze het verschil kunnen maken voor het creëren van gelijke onderwijskansen?
  • Ga je als lerarenopleider de discussie aan over het belang van werken aan gelijke onderwijskansen en omgaan met diversiteit?

Mogelijke acties

  • Studenten screenen eigen handelen in kader van omgaan met diversiteit.

Cf. DISCO – DiversiteitsSCreeningOnderwijs, Steunpunt Diversiteit en Leren. DISCO omvat instrumenten voor het basis en het secundair onderwijs. De instrumenten op leerkrachtniveau zijn bruikbaar voor het ontwikkelen en waarnemen van de competentie omgaan met diversiteit bij studenten. 

  • Studenten zetten zelf een actie op om omgaan met diversiteit / gelijke onderwijskansen te bevorderen in een stageschool
  • Reflectie voorzien omtrent mogelijkheden inzake werken aan diversiteit in een school / het opzetten van veranderingsprocessen / …
  •  Ga de discussie aan over het belang van werken aan gelijke onderwijskansen en omgaan met diversiteit
  • Ga in op maatschappelijke gebeurtenissen. Ga niet enkel in op de emoties die ze oproepen, maar houd ook rekening met de informatie, argumentatie,… aangeleverd voor het publieke debat. In welke mate heeft dit invloed op de job van een leerkracht?
  • Bvb. debat rond dragen van de hoofddoek naar aanleiding van ontslag winkelbediende (dd 8 maart 2011). Een mogelijke opdracht vind je op p 15 en 16 in de uitgave van de Koning Boudewijnstichting (2008): De wereld op je bord. Brandende kwesties, ontwijken of aanpakken?
  • Internationaal scoren Vlaamse leerlingen goed. Maar de kloof tussen sterke en zwakke leerlingen is groot. Daarom zette het beleid van meet af aan in op gelijke kansen. "Die strijd voor gelijke kansen is een echte tienkamp", zegt onderwijsminister Vandenbroucke, "maar de prijs voor gelijke kansen slepen we enkel in de wacht als we op élke sport van de onderwijsladder grotere inspanningen doen om kinderen en jongeren meer uitzicht op succes te bieden, van in de kleuterklas tot in de aula's." TV.Klasse zet de verschillende nummers van de tienkamp helder en duidelijk op een rij.

Bespreking tienkamp:

  • Wat vinden jullie van de tienkamp?
  • Welk belang hechten jullie aan de verschillende onderdelen?

Concrete inhouden & activiteiten

Uitwerking

Lenny Gerinckx

Projectmedewerker  “Bruggen bouwen voor gelijke onderwijskansen”, Steunpunt Diversiteit en Leren

 Bronnen:

De uitwerking kwam tot stand i.s.m. de lerarenopleidingen van de partnerinstellingen van het project “Bruggen bouwen voor gelijke onderwijskansen”.