De student leert de eigen maatschappelijke verantwoordelijkheid zien en ernaar te handelen.

Werken aan omgaan met diversiteit is te verantwoorden vanuit drie invalshoeken:

• Normatieve visie: onderwijs moet sociaal rechtvaardig zijn en gelijkheid in de samenleving en in het onderwijsveld nastreven.
• Instrumentele visie: onderwijs dient de voordelen van de aanwezige diversiteit te benutten nl. positief effect op het leren van kinderen en jongeren én voorbereiding op deelname aan pluriforme samenleving.
• Pragmatische visie: de school functioneert beter als organisatie door te vertrekken vanuit respect en waardering voor elkaar.

Deze drie invalshoeken vullen elkaar aan en versterken elkaar.

Met deze verantwoording in ons achterhoofd geven we onderwijs een dubbele opdracht inzake omgaan met diversiteit, met name:

• Omgaan met diversiteit als doelstelling van burgerschapsvorming in een plurale democratische samenleving (leren voor diversiteit).
• Diversiteit benutten als middel tot realisatie van gelijke onderwijskansen (leren in diversiteit).

Deze competentie gaat over de mate waarin de student overtuigd en doordrongen is van deze opdracht.

Subcompetenties

De student leert omgaan met de diversiteit van leerlingen, leerkrachten, ouders en externe partners.

Leren omgaan met diversiteit is samen betekenis construeren door interactie met elkaar, tussen lerenden én tussen leerkracht en lerenden. Dialoog is een vertrekpunt voor gezamenlijke en doelgerichte reflectie opdat men zich bewust wordt van interpretaties van de wereld en van de perspectieven die de waarneming en het handelen sturen. Omgaan met diversiteit omvat het opzij zetten van de eigen standpunten en belangen om vanuit een onderzoekende houding over de anderen na te denken en te kunnen komen tot overeenstemming. Het spreekt voor zich dat iemand dit enkel kan overbrengen aan anderen als die persoon zelf kan omgaan met diversiteit. Omgaan met diversiteit start dan ook in de eigen context.

Subcompetenties

De student leert kinderen en jongeren begeleiden tot kwaliteitsvolle interactie met elkaar en met anderen.

De grote troef van samenwerken met anderen is dat uiteenlopende perspectieven sneller naar voor komen en kunnen leiden tot gezamenlijke opbouw van kennis. Dit helpt de eigen interne kaders te verfijnen en verder te ontwikkelen. Samenwerkend leren heeft veel voordelen, met name meer kennisverwerving, een positieve invloed op de motivatie en leerhouding, de ontwikkeling van sociale vaardigheden en hogere denkvaardigheden, het verbeteren van relaties tussen verschillende groepen,…

Bij interactie in heterogene groepen vergroten de kansen op leren omgaan met diversiteit en de sociale spanningen die daaruit voortvloeien: de verschillen zijn groter en veelzijdiger en er moet meer worden onderhandeld. Het vormen van heterogene groepen kent echter ook grenzen. Als de verschillen (naar bekwaamheid, taalvaardigheid, interesses,…) te groot zijn, zal de groep niet tot leren komen en biedt interne differentiatie weinig soelaas.

Vanuit deze aanname is het belangrijk dat studenten kinderen en jongeren leren begeleiden tot kwaliteitsvolle interactie met elkaar en met anderen.

Subcompetenties

De student leert diversiteit op een positieve manier te benaderen.

Wanneer we diversiteit op een positieve manier benaderen, hebben we het niet enkel over het leren over de anderen, maar over het waarderen van de anderen. Soms neemt men als uitgangspunt voor omgaan met diversiteit het leren kennen van andere culturen. Dit houdt echter een aantal foutieve vooronderstellingen in. Nl. dat

• jongeren / kinderen per definitie weinig weten over culturele verschillen en verhoudingen waardoor ze elkaar verkeerd begrijpen, uitschelden, stereotyperen,…
• het aanreiken van informatie over sociale groepen en hun cultuur leidt tot vooroordelen, of tot het oplossen van problemen en misverstanden die samenhangen met cultuurverschillen.
• individuele verschillen samenhangen met groepsverschillen.
• het expliciet maken van verschillen de aangewezen manier is om vooroordelen en stereotypen tegen te gaan.

Deze visie vloeit voort uit een statische visie op cultuur en heeft teleurstellende opbrengsten.

Leren omgaan met diversiteit is niet statisch, maar omvat het sámen construeren van betekenissen door interactie met elkaar, tussen lerenden en tussen leerkracht en lerenden. Dialoog is een vertrekpunt voor gezamenlijke en doelgerichte reflectie opdat men zich bewust wordt van interpretaties van de wereld en van de perspectieven die de waarneming en het handelen sturen; enkel via multiperspectiviteit kunnen we openstaan voor andere perspectieven en ons inleven in de betekenissen van anderen en eruit leren. (cf. competenties multiperspectiviteit, dialoog en samenwerking, jongeren en kinderen begeleiden tot kwaliteitsvolle interactie met elkaar en met anderen).

Elke jongere / elk kind heeft talenten. Wat men echter als een talent beschouwt, is afhankelijk van de bril van diegene die kijkt. Onze blik open houden, ons losmaken van de eigen vooronderstellingen en het erkennen van talenten is erg belangrijk om diversiteit te kunnen waarderen (cf. competentie diversiteit waarnemen).

Subcompetenties

Diversiteit waarnemen in de klas, op school en daarbuiten

Diversiteit is alomtegenwoordig. In elke klas, school krijgen studenten te maken met diversiteit. Vandaar het belang van leren omgaan met de aanwezige diversiteit in de klas /school. Om dit te kunnen doen, moet de student zich ten volle bewust zijn van de diversiteit. (cf. normaliteit)

Observeren van diversiteit is een basishouding. De eigen houding en ingesteldheid is belangrijk om de diversiteit van jongeren en kinderen te kunnen waarnemen. Om anderen te leren kennen, is het belangrijk om zich bewust te worden van de eigen vooroordelen en veralgemeningen en ze proberen bij te sturen. (cf. onbevooroordeeldheid en non-discriminatie)

We gaan uit van het principe van “breed observeren”.  Elke leerkracht observeert dagelijks, maar dit beperkt zich meestal tot observatie van didactische processen in lessituaties.  Observeren wordt interessant als we kijken hoe jongeren en kinderen met elkaar omgaan, als we op zoek gaan naar de bronnen van diversiteit in onze klas en proberen zicht te krijgen op de gelijkenissen en verschillen, maar vooral op wat jongeren en kinderen daarmee doen. Via breed observeren blijven we alert voor de diversiteit, de betekenissen die jongeren / kinderen daaraan geven, de perspectieven en de competenties waarop verder gebouwd kan worden.

Breed observeren betekent dus ook dat wat je observeert niet meteen wordt geïnterpreteerd.  De eigen gevoeligheden en eigen beleving zal de situatie anders inkleuren. Ook de kijk op de jongeren / kinderen, hun ouders en hun achtergrond beïnvloedt onze verwachtingen. En via onze verwachtingen ook ons gedrag. Het innemen van andere standpunten kan helpen om meer aspecten te belichten en het zal naar begeleiding toe meer bruikbare gegevens verschaffen.

Subcompetenties